RSD de ‘zwarte’ kant van mijn ADHD

Rejection Sensitive Dysphoria, afgekort RSD in het Engels, is een term die vaak in verband wordt gebracht met ADHD. Vrijwel iedereen met een ADHD diagnose heeft in zekere mate last van RSD, echter zijn er ook genoeg mensen zonder ADHD die hier last van hebben. In dit artikel vertel ik je graag meer over RSD, probeer ik uit te leggen hoe dit voelt en wat voor effect dit heeft op mij. Lees je mee?

RSD de ‘zwart’ kant van ADHD

Voor mij is RSD de zwarte kant van mijn ADHD en hetgeen waar ik het meeste mee worstel. Ik ben hierin niet alleen, met dit artikel hoop ik de mensen om mij heen beter uit te leggen wat ik voel – wat er in mijn hoofd gebeurt en hoop ik dat anderen in mijn artikel een soort herkenning vinden en zij dit artikel ook gaan gebruiken om RSD aan anderen uit te leggen. Maar, wat is RSD? Ik leg het je graag hieronder uit.

Kleine disclaimer: ik kan alleen maar uitleggen wat ik weet van dit onderwerp en hoe het voor mij is. Het is dus mijn ervaring, en deze is niet voor iedereen hetzelfde.

RSD, wat is het?

RSD is een afkorting en verwijst naar een extreme emotionele gevoeligheid en uit zich bij mij in angstgevoelens voor afwijzing, kritiek en eenzaamheid. Hoewel RSD geen officiële diagnose en geen angststoornis is, ervaren veel mensen met ADHD het als een significant en slopend aspect van hun ADHD, ook ik. De kern van RSD is een intense, bijna fysieke pijn die wordt veroorzaakt door een situatie die mogelijk als afwijzend of kritisch kan worden ervaren. De reactie van de iemand met RSD wordt vaak als buiten proportioneel gezien ten opzichte van de daadwerkelijke gebeurtenis.

Nu denk je misschien, iedereen is weleens afgewezen – teleurgesteld geweest of heeft kritiek gekregen. Dat klopt, echter wil ik benadrukken dat iemand met RSD deze emoties intenser ervaart en het verder gaat dan een normale teleurstelling of verdriet die iemand voelt bij afwijzing. De term ‘dysphoria’ in RSD verwijst naar een diep gevoel van onbehagen, eenzaamheid, ontevredenheid, somberheid en de onderliggende angst voor deze gevoelens.

Een ander belangrijk verschil is dat de persoon met RSD zich afgewezen voelt, maar dat dit in werkelijkheid helemaal niet het geval hoeft te zijn. Door de angstgevoelens is iemand met RSD constant, onbewust, opzoek naar ‘bewijs’ van eigen falen – tekortkomingen en tekenen van afwijzing. Dit heeft alles te maken met emotieregulatie.

Kenmerken van RSD

Mensen met RSD kunnen de volgende gedragskenmerken ervaren:

• Intense emotionele reacties: kleine hints van mogelijke afwijzing (een neutrale blik, een niet beantwoord berichtje, feedback) kunnen leiden tot overweldigende gevoelens van verdriet, woede, schaamte, angst, eenzaamheid of zelfs een gevoel van fysieke pijn. Vragen als ‘is er een reden waarom ik geen antwoord krijg op mijn vraag?!’ en ‘heb ik iets verkeerds gedaan?!’ blijven op de voorgrond in mijn gedachten en voel ik een benauwende druk op mijn borst.
  
  
• Angst voor afwijzing: de angst om afgewezen of bekritiseerd te worden kan leiden tot vermijdingsgedrag in sociale situaties of bij het aangaan van nieuwe uitdagingen. Bijvoorbeeld een afspraak afzeggen of bij een (nieuwe) relatie die serieus wordt vluchtgedrag vertonen. Het is een soort zelfbescherming, het is namelijk beter om zelf af te haken dan afgewezen te worden. Ik vind het bijvoorbeeld heel erg lastig om mijzelf ergens bij te zien, in een nieuwe situatie of samenstelling erbij te horen. Er is een onderliggende angst dat ik er inderdaad niet bij pas en ben ik daardoor onbewust opzoek naar signalen die daarbij passen, ook al is dit niet nodig en wordt het tegendeel meerdere malen bewezen. De crux zit hem in het onderliggende gevoel en de angst die niet zomaar verdwijnt.
  
  
• Perfectionisme: om afwijzing te voorkomen, kunnen mensen met RSD extreem hoge eisen aan zichzelf stellen en streven naar perfectie. Het werk wat deze mensen opleveren is vaak van hoog niveau. De gedachte hierachter is, wanneer iets perfect is – komt er geen feedback. Dit is natuurlijk een illusie en volgt er vaak juist persoonlijke feedback en niet op de inhoud. Toch heb ik regelmatig de drang om alles altijd goed te willen doen, de lat lager leggen of helemaal loslaten is moeilijk. Ondertussen heb ik geleerd dat die hoge lat juist zorgt voor teleurstellingen en kan ik dat steeds beter loslaten, toch is de drang naar perfectionisme altijd aanwezig.
  
  
• “People-pleasing” gedrag: een sterke behoefte om anderen te behagen en hun goedkeuring te zoeken om afwijzing te vermijden. Dit kan leiden tot het overschrijden van eigen grenzen en het moeilijk vinden om “nee” te zeggen. Mensen hebben vaak de goedkeuring van anderen nodig om zichzelf goed te voelen, ze halen dat zelden uit zichzelf.
  
  
• Moeite met het interpreteren van sociale cues: mensen met RSD kunnen moeite hebben met het correct interpreteren van non-verbale signalen, waardoor ze neutrale of ambigue situaties sneller als afwijzing kunnen zien. Dit geldt ook voor het ontvangen van een filmpje of liedje zonder extra context, de persoon met RSD kan hiervan in paniek raken omdat men niet weet wat er verwacht wordt en falen dan de enige mogelijkheid lijkt. In mijn brein gaan gedachten snel, zijn er ontzettend veel vragen en komt het idee ‘het is gewoon een leuk liedje/filmpje’ niet in mij op. Je kan van mij dus de vraag verwachten wat je wilt zeggen, dat is beter dan mijn brein dat voor jou in te laten vullen.
  
  
• Emotionele uitbarstingen: in reactie op de gevoelde afwijzing (wat dus niet echt hoeft te zijn) kunnen er plotselinge en intense emotionele uitbarstingen zijn, zoals woede of huilen. Het is dan allemaal even te veel en het gevoel van bijvoorbeeld eenzaamheid zo hoog dat het nergens anders meer heen kan. Voor mij is het zo dat dan niet alleen het gevoel van dat moment eruit komt, het is een gebundelde emotie van meerdere momenten. Het lucht op – geeft verwerking en kan voor een ander gezien worden als drama maar daarna kan ik het wél loslaten.
  
  
• Vermijden van nieuwe dingen of sociale interacties: uit angst voor mogelijke afwijzing kunnen nieuwe situaties, projecten of sociale contacten worden vermeden. Vaak redden mensen met RSD zich prima in een ruimte met nieuwe mensen, echter de drempel om er heen te gaan is hoog. Afzeggen heb ik in het verleden dan ook regelmatig gedaan, voor mijn gevoel paste ik er niet tussen – voelde ik mijzelf te veel of zou ik toch niet gemist worden. Ik besef me na jaren, dat deze gevoelens niet echt zijn en het juist heel erg gaaf is om deze gevoelens te overwinnen.
  
  
• Gevoelens van schaamte over de eigen reacties: mensen met RSD kunnen zich schamen voor hun intense reacties op afwijzing, wat de problematiek verder kan verbergen. Ik heb nooit gepraat over deze gevoelens, ook niet voordat ik wist dat het een naam/afkorting had. Voor mijn gevoel neem ik met mijn ADHD al genoeg drama mee en is er al veel kritiek op mijn emotieregulatie dat hierover praten heel moeilijk is. Dit zorgt juist voor een eenzaam gevoel wat dan weer een trigger is voor het gevoel van afwijzing.

Het is belangrijk om te weten dat deze kenmerken niet altijd voor de omgeving zichtbaar zijn. Niemand met RSD is er trots op en erover praten is moeilijk omdat er vaak onbegrip is. Zo krijg ik regelmatig te horen dat ‘ik mijn gevoelens en emoties niet zo zwaar moet maken’ – ‘ik net als anderen het gewoon los moet laten’ – ‘ik niet anders ben dan anderen, iedereen voelt zich weleens zo’ – ‘vooral rustig moet blijven en het vooral niet groter moet maken dan het daadwerkelijk is’.

Wanneer er veel onbegrip is, is praten over dit onderwerp niet makkelijk. Daarnaast is het voor iemand met extra RSD lastig om over emoties en gevoelens te praten omdat de angst voor afwijzing al sterk aanwezig is. Ze zeggen weleens, wat je aandacht geeft dat groeit. In zekere mate gebeurt dit ook met RSD. Omdat de angst voor afwijzing en falen zo groot is, is iemand met RSD hier onbewust heel veel mee bezig en wordt ‘bewijs’ voor deze mogelijke gevoelens sneller gevonden.

De link tussen ADHD en RSD

Er is een duidelijk reden waarom bijna alle mensen met ADHD in bepaalde mate last hebben van RSD. Een kenmerk van ADHD is namelijk moeite hebben met emotieregulatie. Wanneer het al lastig is om je emoties überhaupt te reguleren, dan kun je begrijpen dat dit met de angst uit RSD nog moeilijker wordt. Vergis je niet, verwar deze angst en onredelijke gevoelens niet met onzekerheid. Veel mensen met RSD staan zeker in hun schoenen en zijn zeer content met zichzelf, ze zijn echter bang dat ze niet goed genoeg zijn om ergens anders bij te horen.

• Emotionele disregulatie: ADHD beïnvloedt de manier waarop de hersenen emoties verwerken en reguleren. Dit kan leiden tot intensere emotionele reacties in het algemeen, en dus ook op situaties die als afwijzend kunnen worden ervaren.
• Dopamine: er wordt gesuggereerd dat de dopamine-disregulatie bij ADHD ook een rol kan spelen bij de verhoogde gevoeligheid voor sociale signalen en de intensiteit van de emotionele reacties.
• Geschiedenis van kritiek en afwijzing: iemand met ADHD krijgt vaak meer kritiek en afwijzing vanuit de omgeving vanwege hun ADHD-symptomen (bijvoorbeeld impulsiviteit, onoplettendheid, moeite met sociale interacties). Deze geschiedenis kan de gevoeligheid en angst voor toekomstige afwijzing vergroten.

Hoe RSD voor mij voelt en mijn ervaringen

Ik heb heel lang getwijfeld of ik dit artikel zou schrijven of niet, de reden waarom legt meteen het probleem bloot: de angst dat mensen mij anders gaan zien als ze het weten is groot. Voor mijn gevoel breng ik met mijn ADHD-leven al genoeg drama met mij mee en daar wil ik dit voor de buitenwereld niet nog meer aan toevoegen. Wanneer je je al regelmatig te veel voelt, bang bent dat niemand op je zit te wachten is heftig. Ook wanneer je wéét dat het niet zo is, voelt dat door de RSD toch anders.

De angst voor afwijzing is iets wat ik altijd heb gehad, ik heb altijd geweten dat mijn brein anders werkte dan bij anderen. Ik ben daar tot op de dag van vandaag trots op en heel erg blij mee, toch probeerde ik altijd ‘gewoon’ – ‘normaal’ en ‘net zoals iedereen te zijn’. Waarom? Dat was de feedback die ik, voor mijn gevoel, altijd kreeg. Ik was het meisje wat overal te zwaar aan tilde, in huilen uitbarsten wanneer dit niet gepast was en zich voornamelijk onbegrepen en eenzaam voelde. Omdat mijn ADHD diagnose pas kwam op mijn 37e heb ik die gevoelens nooit begrepen, daardoor ook nooit uit kunnen leggen én nog niet geleerd hoe hiermee om te gaan.

Hoe het voelt? Het is benauwend, alsof er een olifant op mijn borst zit en er is een constante stroom aan gedachten en vragen. Tranen branden dan letterlijk achter mijn ogen en vraag ik mijzelf af waar ik het allemaal voor doe, het liefste ren ik dan weg. Ren ik weg van de situatie, weg van een persoon en neem ik afstand en sluit ik me af. Dat helpt natuurlijk niet, het beschermingsmechanisme zorgt er alleen voor dat ik niet daadwerkelijk afgewezen wordt maar doe dit dan iemand anders aan.

De RSD zorgt er bij mij voor dat ik bang ben dat ik te veel ben in een groep, er geen plek is voor mij. Het is niet zo dat ik mijzelf wil aanpassen, juist niet, het is ook niet dat ik onzeker ben want ik ben ontzettend content met mijzelf. Het is echter de angst om niet goed genoeg te zijn, de angst er niet bij te passen – er geen ruimte voor mijn persoonlijkheid is, de angst om te veel te zijn en anderen te kwetsen. Want laten we eerlijk zijn, ik val wel op, ben energiek en aanwezig. Ik ben geen muurbloempje, ook al zou ik nog zo mijn best doen.

Ik durf te stellen dat ik ondertussen mijzelf volledig accepteer zoals ik ben, met alle drama die daar misschien dan ook bij hoort. Het maakt mij wie ik ben en trots, ik ben onwijs positief ingesteld: aan elke tegenslag kan ik ook iets positiefs koppelen. Hoe slecht een situatie ook is, stapje voor stapje kom ik er en geef ik nooit op. Ondertussen weet ik, dat de angst die ik weleens voel, niet echt en terecht is. Als ik heel eerlijk ben, ben ik zelden afgewezen – zelden te veel en altijd overal welkom. Het is frustrerend dat die olifant dan nog steeds zo in de weg kan zitten, want hij is zwaar en benauwend.

Ik wil je vertellen dat ik ook weet dat die emoties niet hoeven, maar daarmee verdwijnen ze niet en is de angst – eenzaamheid of het verdriet niet zomaar weg. De eerste stap is de RSD gedachten/gevoelens/emoties herkennen, de tweede stap is erover praten, pas daarna kun je een manier vinden om die olifant beetje bij beetje kleiner te maken.

Nu vraag je je misschien af waarom ik toch besloten heb om dit artikel te schrijven, het te delen met iedereen. Ik ben op een punt gekomen dat alle eenzaamheid die ik al jaren voelde, terecht en onterecht, eruit is gekomen. Dit was intens en ontzettend eenzaam maar ik herkende ineens wat er gebeurde in mij. In plaats van ervoor weg te rennen, het weg te stoppen (zoals ik doe met mijn bakjeskast) of te negeren (zoals een te volle prullenbak) laat ik het er nu gewoon zijn. Ik kan de RSD gedachten nu veel sneller herkennen. Het herkennen geeft me mogelijkheden. Lukt dat altijd? Nee natuurlijk niet, maar dat hoeft ook niet. Het hoeft niet perfect 😉 .

Begrijp me niet verkeerd, het doet daardoor niet minder pijn maar ik heb wél de kracht om er iets positiefs tegenover te zetten erover te praten met iemand en mijzelf het tegendeel te kunnen bewijzen. Ja het doet zeer, ja de emoties zijn er maar dat mag en dat is oké. Misschien heb ik iets meer positieve bevestiging nodig maar het lukt me steeds beter om dat uit mijzelf te halen en mijn grenzen aan te geven.

Weten wie je bent – jezelf accepteren in zijn geheel – trots zijn op wie je bent en dat in combinatie met er met iemand over kunnen praten, als vanzelf én zonder angst, is een gouden combinatie – bijzonder en niet vanzelfsprekend. Ik heb ervaren dat die angst niet altijd bestaat, dat er een moment komt dat het gevoel van willen vluchten afwezig is – ik als ADHD-er rust kan vinden bij een veilig baken die je ziet en leuk vindt zoals je bent, in zijn geheel. Jou zonder enige moeite jezelf laat zijn en je de kracht laat vinden in jezelf die er altijd al zat door alleen te luisteren.

Tot slot..

Dit was hem dan mijn artikel over de ‘zwarte’ kant van mijn ADHD en mijn ervaring met RSD. Natuurlijk is het niet zo zwart-wit maar ik hoop met dit artikel duidelijk te kunnen maken dat het serieuze gevoelens zijn, ondanks dat deze niet altijd terecht zijn voelen ze dat weldegelijk. Ik hoop dat dit artikel zorgt voor herkenbaarheid bij de mensen die met hetzelfde worstelen en op iets meer begrip voor de mensen die last hebben van RSD, of ze nu ADHD hebben of niet.

Laat me bij de reacties hieronder weten wat je van dit artikel vindt, dat kan ook op Facebook of Instagram. Stuur je liever een persoonlijk bericht? Vul dan het contactformulier in.

Liefs Francis

Vergeet je niet in te schrijven voor mijn nieuwsbrief! Dat kan met de button hieronder:

---

---